Prof.Dr.Mükerrem Şahin  ,   Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi-Ankara, 06.12.2024

Fonksiyonel gıda, belirli bir sağlık sorununu çözmeyi amaçlayan ve/veya insan vücudunun düzgün işleyişini desteklemeyi hedefleyen gıdalar olarak tanımlanır. Bunlar, eklenen veya içerdikleri özel maddelerle, normal gıdalardan daha fazla sağlık faydası sunar. Örneğin, probiyotik içeren yoğurtlar veya Omega-3 zengini somon gibi fonksiyonel gıdalar, sağlıklı bir mikroflora veya kalp sağlığı için oldukça faydalıdır.

Fonksiyonel gıda yanında, fonksiyonel bitkiler de bulunabilir. Bunlar, belirli sağlık faydaları sunan bitkisel kaynaklı ürünlerdir. Örneğin, zencefil, zerdeçal ve başka bazı baharatlar anti-enflamatuar özelliklere sahiptir ve bu nedenle stres, ağrı veya bağışıklık sistemi sorunları gibi sağlık sorunlarına karşı faydalıdır. Aynı şekilde, goji berry (wolfberry) gibi bitkiler de yüksek antioksidan içeriği nedeniyle sağlıklı görme veya kalp sağlığı için faydalıdır.

FONSİYONEL BİTKİLERİ GRUPLANDIRIR MISINIZ ?

Fonksiyonel bitkiler genellikle aşağıdaki kategorilere gruplanabilir:

1. Anti-inflamatuar bitkiler: Bu bitkiler, ağrı ve enflamasyonu azaltmaya yardımcı olan maddeler içerir. Örneğin, zencefil (ginger), zerdeçal (turmeric), boswellia ve dev soğanı gibi.
2. Antioksidan bitkiler: Bu bitkiler, vücudun serbest radikallerden korunmasına yardımcı olan maddeler içerir. Örneğin, goji berry, acaiberry, zencefil ve kakao gibi.
3. Bitkisel adaptojenler: Bu bitkiler, stresle başa çıkmada ve vücudun uyumunu artırmada yardımcı olan maddeler içerir. Örneğin, ginseng, şapatika ve morsalkım (ashwagandha) gibi.
4. İmmün sistemi destekleyici bitkiler: Bu bitkiler, bağışıklık sistemini güçlendirmek için gerekli maddeleri içerir. Örneğin, echinacea, astragalusve reishi mantarı gibi.

Bu sınıflandırmalar, fonksiyonel bitkilerin farklı sağlık faydalarını belirlemek için kullanılır ve her bitkinin birçok faydası olabilir.

BİTKİLERİN BİR ARADA TÜKETİLMESİNE BİR ENGEL VAR MIDIR?

Genellikle bir engel yoktur, ancak bazı durumlarda bitkilerin birlikte tüketilmesi güvenli olmayabilir. İlaçlarla etkileşimleri, dozaj endişeleri veya alerjik reaksiyonlar gibi nedenlerle bazı bitkiler bir arada tüketilmemelidir. Bu nedenle, fonksiyonel bitkileri tüketmeden önce doktorunuz veya bir sağlık profesyoneli ile konuşmanız önerilir. Ayrıca, kaliteli ve güvenilir kaynaklardan satın almanız da önemlidir, çünkü piyasadaki bazı bitki ürünleri kalitesiz veya sahte olabilir.

HANGİ BİTKİ HANGİSİ İLE BİRLİKTE KULLANILABİLİR ÖRNEKLER NELERDİR?

Birçok fonksiyonel bitki, diğer bitkilerle birlikte güvenli bir şekilde kullanılabilir. Ancak her durumda, bitkilerin etkileşimlerinin potansiyel olarak zararlı olup olmayacağını belirlemek için doktorunuz veya bir sağlık profesyoneli ile konuşmanız önerilir.

Aşağıdaki örnekler, birkaç fonksiyonel bitkinin diğer bitkilerle birlikte kullanılmasının örnekleridir:

1. Zerdeçal  ve zencefil: Bu iki bitki, ağrı ve enflamasyonu azaltmak için birlikte kullanılabilir ve birbirlerini destekler.
2. Ginseng ve ashwagandha: Bu iki bitki, stresle başa çıkmada ve vücudun uyumunu artırmada yardımcı olabilir ve birlikte kullanılabilir.
3. Ginkgo biloba ve Bacopa monnieri: Bu iki bitki, beyin fonksiyonunu artırmada yardımcı olabilir ve birlikte kullanılabilir.

HANGİ ETKEN MADDELER BİRLİKTE KULLANILDIĞINDA ZARARLIDIR?

Bazı etken maddeler birlikte kullanıldığında zararlı olabilir. Bitkisel ürünler de dahil olmak üzere tüm takviyeler, potansiyel olarak yan etkilere sahip veya ilaçlarla etkileşime neden olabilir. Bu nedenle, bitkisel takviyeler veya fonksiyonel bitkilerin birlikte kullanılmasından önce doktorunuz veya bir sağlık profesyoneli ile konuşmanız önerilir.

BİRLİKTE KULLANILMASI SAKINCALI BİTKİLER VAR MIDIR?

Bazı fonksiyonel bitkiler birlikte kullanıldığında zararlı olabilir. İlaçlarla etkileşimleri, dozaj endişeleri veya alerjik reaksiyonlar gibi nedenlerle bazı bitkiler bir arada tüketilmemelidir.

Aşağıdaki örnekler, bazı fonksiyonel bitkilerin diğer bitkilerle birlikte kullanılmasının sakıncalı olabileceği durumları gösterir:

1. Warfarin gibi ve bazı kan pıhtılaşmasını engelleyen ilaçlar ile ginkgobiloba veya danshen gibi bitkiler: Bu bitkiler, kan pıhtılaşmasını etkileyen ilaçlarla etkileşim yapabilir ve kanama riskini artırabilir.
2. Digoxin veya diğer kalp ilaçları ile bazı bitkiler: Bazı bitkiler, kalp ritmini veya kalp fonksiyonunu etkileyen ilaçlarla etkileşim yapabilir ve kalp rahatsızlığı riskini artırabilir.
3. Bazı antidepresanlar ve St. John’s Wort gibi bitkiler: Bu bitkiler, antidepresanlarla etkileşim yapabilir ve antidepresan etkinliğini azaltabilir veya artırabilir.

KEMOTERAPİ İLAÇLARI İLE BİRLİKTE KULLANILMASI UYGUN OLMAYAN BİTKİLER NELERDİR?

Kemoterapi ilaçları ile birlikte kullanılması uygun olmayan bitkiler arasında şunlar bulunabilir:

1. Başak burcu: Başak burcu, kemoterapi ilaçlarının etkinliğini azaltabilir ve kemoterapi güçsüzlüğüne neden olabilir.
2. Ginseng: Ginseng, kemoterapi ilaçlarının vücutta daha hızlı metabolize olmasına neden olabilir ve bu, kemoterapi ilaçlarının etkinliğini azaltabilir.
3. Echinacea: Echinacea, kemoterapi ilaçlarının vücutta daha hızlı metabolize olmasına neden olabilir ve bu, kemoterapi ilaçlarının etkinliğini azaltabilir.
4. Saw Palmetto: Saw palmetto, kemoterapi ilaçlarının vücutta daha hızlı metabolize olmasına neden olabilir ve bu, kemoterapi ilaçlarının etkinliğini azaltabilir.

Bu nedenle, kemoterapi tedavisi alan hastalar fonksiyonel bitkiler kullanmadan önce doktorlarıyla konuşmalıdır.

ISIRGAN BİTKİSİ İLE KEMOTERAPİ ARASINDA BİR İLİŞKİ VAR MIDIR?

Isırgan bitkisi ile kemoterapi arasındaki doğrudan bir ilişki yoktur. Ancak, ısırgan bitkisi bazı ilaçların vücutta daha hızlı metabolize olmasına neden olurve bu da, kemoterapi ilaçlarının etkinliğini azaltabilir. Ayrıca, ısırgan bitkisi kemoterapi sırasında nötrofil sayısını düşürebilir ve bu da, enfeksiyona karşı vücudun daha hassas hale gelmesine neden olabilir.

Bu nedenle, kemoterapi tedavisi alan hastalar ısırgan bitkisi kullanmadan önce doktorlarıyla konuşmalıdır.